Het risico van ‘grote’ onderwijsconcepten

Bij elke opleiding is een permanent proces van kleinschalige curriculumontwikkeling aan de gang. In complexe systemen valt nu eenmaal altijd iets te verbeteren. Omstandigheden veranderen voortdurend. Studentenaantallen dalen of stijgen plotseling. Er is ontevredenheid over een vak. Er zijn te veel langstudeerders. Er is een planningsprobleem.

Eens in de zoveel tijd loop de emmer over. Er spelen dan zoveel dingen tegelijk dat het tijd is voor de grote schoonmaak: de curriculumvernieuwing. Daarbij is de stille hoop dat alle problemen tegelijk uit de weg geruimd zullen zijn zodra het nieuwe curriculum is ingevoerd.

De opleiding bevindt zich dan in een kritieke en kwetsbare fase. Er is een ‘alles-of-niets-gevoel’: áls we het doen, moeten we het meteen goed doen. Er wordt een projectgroep opgericht. Studiedagen gepland.

In die fase blijken opleidingen zeer gevoelig voor onderwijsmodes: grootse, meeslepende concepten die ergens zijn ontstaan en daar geweldige resultaten hebben opgeleverd. ‘Evidence based’, wordt er gesuggereerd. Er is een goeroe met volgelingen die het kunnen komen uitleggen. Er kunnen boeken en cursussen worden besteld. Het ontwikkelteam is in de wolken: we hebben het recept! We weten wat we moeten doen. We kunnen het onze collega’s uitleggen.

Bijna altijd valt het resultaat tegen. Lang niet alle problemen blijken opgelost. Er zijn nieuwe problemen bijgekomen; in de praktijk is het allemaal wat ingewikkelder dan het leek.
En: hoe keuriger het recept is gevolgd, des te meer het resultaat tegenvalt.

De meest riskante versie hiervan: een onderwijsconcept dat grote veranderingen impliceert en hogeschoolbreed wordt doorgevoerd. Gedwongen ‘innoveren’. Allemaal!

Het gaat mis omdat een belangrijk deel van een goed ontwerpproces is overgeslagen.
Want met de keuze voor een onderwijsconcept komen heel veel onderliggende keuzes ‘gratis’ mee. Die komen dus niet voort uit een zelf doorleefd proces van afwegingen, twijfels en discussies. Juist díe zijn belangrijk om tot een doordacht eenvoudig onderwijsontwerp te komen.

Doordacht eenvoudig onderwijs ontwikkel je zelf. Met de beroepspraktijk waarvoor je opleidt als basis. En de kennis en ervaring in het team en de specifieke omstandigheden in je instituut en omgeving als randvoorwaarden.

“Grote” onderwijsconcepten zijn zonder meer de moeite van het bestuderen waard. Ze kunnen je helpen om je uitgangspunten kritisch te bekijken en op andere ideeën te komen. Misschien zijn er elementen die je kunt toepassen in je eigen ontwerp. Maar ze kritiekloos doorvoeren is vragen om ongelukken.

Mark

Docent, onderwijsvernieuwer, adviseur en onderzoeker in het hbo

Geef een reactie