Wat is er na een maand nog blijven hangen?
“Toetsen stuurt het leren” wordt op sommige plekken wel heel serieus genomen. En faliekant mis-geïnterpreteerd. Bedoeld wordt: “De inhoud van de toets stuurt de inhoud van het onderwijs.” En niet: “Alleen door toetsen krijg je studenten aan het werk.”
Dan nog is de vraag: zijn studenten die hard aan het stampen zijn voor de toets ook daadwerkelijk iets aan het leren?
Alle lagen van het onderwijs worden geplaagd door een hardnekkige toetsverslaving. Het zijn vaak belangrijke rituelen, omgeven met veel magie. Toetsweken met nerveuze studenten op de gang. Streng rondbenende surveillanten. Identificatie. Fraudezaken. Deelcijferadministratie. Een waakzame examencommissie die klachten van studenten over de heimachine naast de tentamenzaal uitputtend behandelt.
We nemen het allemaal bijzonder serieus. Maar het kost ons bakken vol tijd. Met vaak een dubieus leereffect.
De meeste in de toets gevraagde kennis is al na een paar weken niet meer aanwezig. De in de laatste week uit het hoofd geleerde kennis is als eerste verdwenen. “Zweten, weten en vergeten”, heet dat. De kosten: verkeerd ingetraind studiegedrag, frustratie, teleurstelling, herkansingen, een onterecht negatief beeld van de gemotiveerdheid van studenten, onterechte uitval, verloren nakijkavonden.
Is dit een pleidooi voor assessment-achtige toetsvormen? Meer mondeling? Meer portfolio’s? Meer schrijfopdrachten? Nee, niet noodzakelijk. Ook hierin kun je volledig vastlopen. Eindeloos voorbeoordelen, veel te lange criterialijsten, te veel feedback willen noteren, te lange assessmentsessies met te veel assessoren voor een te gering leereffect.
De crux zit in het minder serieus nemen van je eigen toetsverslaving. Er is maar een belangrijke toets: de eindtoets; het afstuderen. Die moet goed in elkaar zitten, want er volgt een cruciale beslissing uit. De rest moet je kunnen relativeren. Wat belangrijk is, is dat je onderwijs goed (= doordacht eenvoudig) in elkaar zit. Met veel feedback en bijstuurmogelijkheid tussendoor. Motiverend, onvermijdelijk zonder dwang.
Af en toe zul je moeten toetsen, want je wilt studenten objectieve informatie geven over hun voortgang en ze tijdig advies kunnen geven als het mis dreigt te gaan. Maar niet elke toets zou een juridische halszaak moeten zijn.
Niet elke toets is een nauwkeurige voorspeller voor de geschiktheid van de student voor de arbeidsmarkt. Er mag best iets ontbreken aan het eind; de student heeft de rest van de studie en diens verdere leven nog om bij te leren. Moet je nu al alles dichttimmeren? Moet alles vanaf jaar 1 al een ‘geborgde’ voldoende zijn? En waar is ooit bewezen dat veel toetsen leidt tot beter op de wereld voorbereide afgestudeerden?
En de laatste gewetensvraag: mag het koste wat kost voorkomen van onterechte voldoendes voor een enkeling leiden tot onterechte uitval van velen?
Ik vind van niet.
Toetsen, toetsverslagen, toetscommissies, festival der toetsen, toetsrevoluties…..het is slechts 1 van de zaken die spelen. Want ik vrees dat een HBO docent bijna 75% van zijn tijd in het onderwijs besteedt aan het schrijven van verslagen, rapporten, checks, voorbereiding op visitaties, alle documenten klaarzetten voor een audit of ja…de accreditatie. Vol goede zin nemen we zitting in de 4 commissies (TC, OC, WC, EC) die alle bovenstaande zaken weer controleren voorzien van feedback waarna het proces van feedbacksessies en kallibratiesessies begint. Daarna gaan we vrolijk aan de slag met het unieke 4,5 LMS tools waarvan de koppeling aan elkaar echt ontbreekt, waar de student niet centraal staat. Heeft iemand al een mooie cockpit gezien bedacht vanuit de student? Had ik al gezegd dat we gingen vergaderen over het opstarten van een nieuw onderzoek(je) van een nieuwe lector X of Y? want die moet een boekje schrijven namelijk.
Vragen we ons weleens af wat voor systeem er is opgetuigd? Is dit systeem nog wel effectief als je het hebt over verbetering van onderwijskwaliteit? Is dit een systeem gebouwd op wantrouwen of vertrouwen? Is de student er zelf ook bij gebaat? of houden we vooral elkaar erg aan het werk? En: kost dit niet heel heel veel geld? Is het HBO niet een ‘klein beetje’ aan het doorslaan in deze?
Want inderdaad zoals de ongeschreven marketingwet ons voorschrijft: KISS. Maar wisten dat we eigenlijk al niet vanuit de andere disciplines? Taal: schrijven is schrappen & De kunst: less is more. Wie het weet mag het zeggen maar voelt dit alles niet als een system failure?
Terechte vragen. Met de kanttekening: soms is het systeem op zichzelf te complex, maar het gaat ook om de manier waarop we het systeem zelf invullen. Daar kunnen wel vaak wel bezuinigen zonder de kwaliteit noemenswaardig te verminderen. Moet een opleidingsprofiel voor de visitatie écht op 75 pagina’s of kan het ook in 10? Moet de examencommissie over elk toetsje delibereren of moeten die vooral op het eindniveau checken? Moet je alle functies van het LMS gebruiken of kunnen sommige dingen met ‘gewone’ middelen..
En inderdaad: zodra het systeem gebaseerd is op wantrouwen, wordt het complex en neemt de controletijd exponentieel toe. Beter: ga uit van vertrouwen en schaal pas op als er echt iets aan de hand is.